تحلیل محتوای کتاب های درسی تعلیمات اجتماعی دوره های ابتدایی، راهنمایی و متوسطه از منظر توجه به تنوع فرهنگی

چکیده: پژوهش حاضر درصدد است مولفه های تنوع فرهنگی در کتاب های درسی تعلیمات اجتماعی دوره های ابتدایی، راهنمایی و متوسطه را بررسی کند. در عصر حاضر، به دلیل تعاملات گسترده فیزیکی، گسترش فعالیت های مجازی افراد و فرهنگ ها و از میان رفتن مرزهای قراردادی سنتی، پیوندهای گریزناپذیری بین افراد و فرهنگ ها به وجود آمده است. حضور فرهنگ ها در کنار یکدیگر و تلاقی آنها، احتمال ایجاد چالش و تنش در میان افراد را افزایش داده است. بدین جهت نزدیکی فرهنگ ها، ایجاد تفاهم و تعامل میان آنها در جهت همزیستی مسالمت آمیز و رفع سوء تفاهم های احتمالی ضروری است. در این راستا، از جمله رسالت های اساسی نظام تعلیم و تربیت در جوامع دارای فرهنگ های مختلف، توجه به برنامه های درسی حساس به فرهنگ و پاسخ گو به ویژگی های تنوع فرهنگی است. بدین ترتیب در پژوهش حاضر مولفه های تنوع فرهنگی شامل آداب و رسوم فرهنگ ها،. زبان های محلی و قومی، قدمت و سابقه فرهنگ ها و اساطیر فرهنگ هابررسی شدند.روش پژوهش حاضر تحلیل محتوا است که به منظور تحلیل محتوای کتاب های درسی به عنوان یک روش علمی مورد استفاده قرار می گیرد. روش آماری جهت تجزیه و تحلیل محتوا برحسب ماهیت موضوع و روش پژوهش، توصیفی است. جامعه آماری را کتاب های تعلیمات اجتماعی دوره های ابتدایی، راهنمایی و متوسطه تشکیل می دهد. نمونه آماری که از طریق روش نمونه گیری هدفمند صورت گرفته،شامل کل جامعه پژوهش است که به عنوان نمونه انتخاب و مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است. ابزار گردآوری اطلاعات در مورد مولفه های تنوع فرهنگی جدول محتوا یا همان چک لیست بوده و داده های پژوهش با کنکاش و جستجو در تمام درس های کتاب تعلیمات اجتماعی به دست آمده است. نتایج نشان داد که از بین مولفه های ذکر شده، مولفه اساطیر فرهنگ ها به میزان 5/19 درصد بیشترین اهمیت و مولفه زبان های محلی و قومی به میزان 8/2 درصد دارای کمترین اهمیت است. همچنین در دوره ابتدایی 16/21 درصد به مولفه قدمت و سابقه فرهنگ ها توجه شده است. در دوره راهنمایی 91/2درصد به اساطیر فرهنگ ها و در دوره متوسطه 5/40 درصد به اساطیر فرهنگ ها توجه شده است که بالاترین میزان توجه را در دوره ها دارند. یافته های پژوهش بیانگر این است که در کتاب های درسی توجه متعادلی به عناصر و مولفه های تنوع فرهنگی نشده است. بدین ترتیب پیشنهاد می شود که نویسندگان کتاب های درسی به مفهوم تنوع فرهنگی و مولفه های آن توجه ویژه داشته باشند تا در دانش آموزان نگرش احترام آمیز نسبت به فرهنگ های مختلف موجود در جامعه شکل بگیرد. واژگان کلیدی:تنوع فرهنگی، تحلیل محتوا، تعلیمات اجتماعی، دوره ابتدایی، راهنمایی، متوسطه، کتاب درسی.